Năm 2002, đồng chí Nguyễn Văn Tạo được Nhà nước truy tặng Huân chương Hồ Chí Minh. Giáo sư Trần Văn Giàu đã dự và kể về những hoạt động tài trí của người đồng chí trước Cách mạng tháng Tám. Giáo sư Giàu trải lòng: “...Nguyễn Văn Tạo làm việc công khai nhưng rất có công cho hoạt động bí mật của tổ chức, của Đảng...”. Nhắc đến Nguyễn Văn Tạo, chúng ta còn tự hào rằng ông đã có nhiều đóng góp cho hoạt động báo chí; là đại biểu Quốc hội khóa I, khóa II, là Bộ trưởng Bộ Lao động đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa trong suốt 20 năm (1946 – 1965); đặc biệt ông là người Việt Nam duy nhất là Ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Pháp. Nguyễn Văn Tạo sinh ngày 20/5/1908 ở Gò Đen, làng Phước Lợi, quận Trung Quận, tỉnh Chợ Lớn (nay là xã Phước Lợi, huyện Bến Lức, tỉnh Long An). Ông mồ côi cha mẹ từ nhỏ, được người chú ruột nuôi dưỡng. Thuở nhỏ ông đã học rất giỏi, từ học sinh trường làng lên Sài Gòn thi đậu, được học bổng. Càng học, càng hiểu biết, ông lại càng say mê tìm hiểu rồi chịu ảnh hưởng sâu sắc của các phong trào yêu nước, chống Pháp lúc ấy. Ông tham gia bãi khóa trong phong trào để tang cụ Phan Chu Trinh và bị đuổi học. Nghe kể ở Pháp có người Việt hoạt động cách mạng nên ông nhờ một thủy thủ lén đưa lên tàu Chantilly trốn sang Pháp. Trên đất Pháp, ông làm thuê để có tiền đi học và hoạt động cách mạng cùng các chiến sĩ cộng sản Pháp. Ông tham gia viết báo, viết sách tuyên truyền vận động thợ thuyền, binh lính và học sinh người Việt Nam tại Pháp. Cuối năm 1926, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Pháp. Ông tích cực tìm hiểu phong trào cách mạng ở các nước thuộc địa, đặc biệt là Đông Dương qua tin tức, báo chí; tập hợp tình hình báo cáo để các nghị sĩ cộng sản có tài liệu chất vấn và phê phán chính phủ về chính sách ở Đông Dương. Mặt khác, ông lấy tài liệu để chuyển về nước và tuyên truyền vận động anh em thợ thuyền, sinh viên, binh lính người Việt. Tháng 4-1928, Nguyễn Văn Tạo tham gia thành lập một nhóm cộng sản Đông Dương tại xưởng Xanh-đơ-ni, ông phụ trách xuất bản bí mật tờ báo Lao nông, sau đổi thành Vô sản. Hoạt động tại tổ chức này là cùng nghiên cứu học tập chủ nghĩa Mác - Lênin song những người Việt Nam vẫn giữ sinh hoạt tại các chi bộ Cộng sản Pháp. Bằng những hoạt động hiệu quả của mình, đồng chí Nguyễn Văn Tạo được cử vào Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Pháp dự Đại hội Quốc tế cộng sản lần thứ 6 tại Mátxcơva (Liên Xô) tháng 8-1928. Tại đại hội, đồng chí Nguyễn Văn Tạo được Đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Pháp phân công đọc một bản tham luận về tình hình Đông Dương. Bản tham luận của đồng chí Nguyễn Văn Tạo đã được Đại hội hoan nghênh và được đăng lại toàn văn trên tạp chí Thư tín Quốc tế số 128 năm 1928. Trong thời gian ở Mátxcơva, Nguyễn Văn Tạo đã gặp lãnh đạo các đảng anh em và đến thăm các đồng chí đang học ở Đại học Phương Đông như Trần Phú, Nguyễn Thế Rục, Nguyễn Khánh Toàn...
Sau hội nghị Quốc tế cộng sản, đồng chí Nguyễn Văn Tạo được bầu bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương đảng Cộng sản Pháp, công tác tại Ban Nghiên cứu thuộc địa. Năm 1930, trong một cuộc biểu tình trước điện Ê-li-dê phản đối bọn cầm quyền Pháp xử tử các nhà cách mạng Yên Bái, đồng chí bị bắt giam và ở tù 8 tháng. Ra tù đồng chí tiếp tục hoạt động nên tháng 5-1931 đế quốc Pháp tổ chức "bắt cóc", dùng vũ lực đưa ông xuống tàu trục xuất về nước. Về đến Sài Gòn, chiến sĩ cộng sản Nguyễn Văn Tạo bắt tay ngay vào những hoạt động đấu tranh đòi dân sinh dân chủ, chống chế độ cai trị hà khắc của thực dân Pháp bằng những hoạt động khi công khai lúc bí mật nhất là trên mặt trận báo chí. Trong hoạt động công khai, ông được tín nhiệm bầu vào Hội đồng thành phố Sài Gòn 3 khóa (1933, 1935 và 1937). Năm 1936, ông tham gia tổ chức phong trào Đông Dương đại hội ở Nam Bộ, đấu tranh qua tờ báo La Lutte thời kỳ mới. Bọn cầm quyền bắt giam ông cùng một số cán bộ chủ chốt khác. Sau ngày thứ 13 bãi thực và trước áp lực của các phong trào đấu tranh bên ngoài, thực dân Pháp buộc phải thả các ông. Nhân dân đã giáng lên đầu viên Thống đốc Pages một đòn đau điếng. Ra tù, đồng chí tiếp tục các cuộc đấu tranh trên báo chí công khai. Tờ La Lutte bị nhóm Tơrôtkit độc chiếm, Nguyễn Văn Tạo đã cùng các đồng chí cộng sản ra tờ báo L' Avant Garde (giữa 1937) rồi tờ Le Peuple, tiếp đó là tờ báo Dân chúng (chữ quốc ngữ) in ấn và phát hành công khai tại Sài Gòn mà không xin phép chính quyền thực dân. Với việc liên tục hoạt động không mệt mỏi, ông bị bọn phản động thuộc địa bắt, buộc vào tội viết báo chống lại chế độ thuộc địa. Đồng chí bị kết án 2 lần, một lần 2 năm tù, 5 năm biệt xứ; một lần 1 năm tù, 10 năm biệt xứ. Ra tù, chúng quản thúc đồng chí tại Mỹ Tho. Ở đây đồng chí vẫn tiếp tục hoạt động trên mặt trận báo chí. Chiến tranh Thế giới thứ hai bùng nổ, bọn phản động thuộc địa lại càng điên cuồng đàn áp cách mạng, Nguyễn Văn Tạo và một số đồng chí khác lại bị bắt, bị kết án 5 năm tù và bị đày đi Côn Đảo. Năm 1944 ra tù, chúng lại đưa ông về quản thúc tại Rạch Giá. Chế độ tù đày hà khắc dã man không thể nào khuất phục được người chiến sĩ cộng sản Nguyễn Văn Tạo. Mỗi ngày tự do là mỗi ngày ông say sưa lao vào các hoạt động cách mạng. Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ông tham gia khởi nghĩa cuớp chính quyền ở Sài Gòn và được cử vào Ủy ban nhân dân lâm thời Nam Bộ. Quốc hội nước Việt Nam dân chủ cộng hòa khóa đầu tiên ông Nguyễn Văn Tạo là đại biểu tỉnh Rạch Giá. Ông đã báo cáo về cuộc đấu tranh anh dũng của đồng bào Nam Bộ khiến mọi người không cầm được nước mắt. Bác Hồ đã xúc động ôm ông rồi giới thiệu ông giữ chức Bộ trưởng Bộ Lao động. Trong không khí độc lập tự do của dân tộc, trong chính phủ cách mạng non trẻ trực tiếp đương đầu với mọi thử thách cam go của thù trong giặc ngoài có sự đóng góp không nhỏ của vị Bộ trưởng Nguyễn Văn Tạo. Song song với công việc ấy, ông còn là thành viên của Tiểu ban Công vận của Trung ương Đảng (1947), Trưởng Ban đón tiếp đồng bào miền Nam tập kết (1954). Những tháng năm hoạt động cách mạng gian khổ, những lần tù đày từ khi hoạt động ở Pháp cũng như trong nước đã làm suy giảm đáng kể sức khỏe của đồng chí. Năm 1965 đồng chí được chấp thuận thôi làm nhiệm vụ Bộ trưởng Bộ Lao động. Song với đồng chí, cống hiến sức lực, trí tuệ cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc luôn là lẽ sống nên vẫn tiếp tục làm Chủ nhiệm Văn phòng nội chính Phủ Thủ tướng, Phó trưởng Ban Thi đua Trung ương và tháng 6-1970 là Chủ nhiệm Ủy ban Thống nhất của Quốc hội. Chỉ sau 2 tháng giữ nhiệm vụ ấy, trong một buổi làm việc với tỉnh Thái Bình, một cơn tai biến mạch máu não đã làm đồng chí ngã gục. Sau 11 ngày đêm, trái tim Nguyễn Văn Tạo đã ngừng đập vào lúc 8h sáng ngày 16-8-1970. Dòng máu cách mạng 45 năm của người chiến sĩ cộng sản quốc tế Nguyễn Văn Tạo đã ngừng chảy. Kỷ niệm 116 năm năm Ngày sinh đồng chí Nguyễn Văn Tạo (20/5/1908-20/5/2024), tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp không ngừng nghỉ của đồng chí, chúng ta càng tự hào và biết ơn người con ưu tú của quê hương Bến Lức đã có nhiều đóng góp cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc và làm rạng danh Việt Nam trên diễn đàn cộng sản Quốc tế./.
Thanh Bình